Hoe werkt zelfcompassie? Zelfcompassie is lief voor jezelf leren zijn. In plaats van hard te oordelen en kritisch te zijn over jezelf, doe je het tegenovergestelde. Je gaat lief zijn voor jezelf. Begrip tonen voor jezelf. Maar om lief en begripvol voor jezelf te kunnen zijn, is het wel belangrijk om je zelfkritiek te snappen. Waar komt die kritische en weinig respectvolle houding naar jezelf vandaan?
Kristin Neff schrijft in haar boek zelfcompassie dat je opvoeding een belangrijk onderdeel vormt. Daarnaast is ook de maatschappij waarin je leeft van grote invloed. In haar boek haalt Neff ook de Britse romanschrijver Anthony Powell aan. Ooit schreef hij in een van zijn werken: ‘Eigenliefde schijnt maar al te vaak onbeantwoord te blijven. Veel mensen hebben in hun leven wel eens meegemaakt dat hun verliefdheid onbeantwoord bleef. Dat betekent niet dat de volgende verliefdheid ook onbeantwoord blijft. Er komt een moment dat het wel raak is.
Echter lief zijn naar jezelf blijft voor heel veel mensen heel erg moeilijk. Die eigenliefde richting zichzelf vanuit hun hart, beantwoorden ze niet. In plaats daarvan oordelen ze hard en genadeloos over zichzelf. Waar komt dat gebrek aan eigenliefde en zelfcompassie nu vandaan. In voorgaande alinea schreef ik al dat opvoeding en maatschappij een belangrijke voedingsbodem zijn.
Oorzaken van gebrek aan zelfcompassie
De belangrijkste oorzaak begint met het feit dat mensen denken beter te zijn dan anderen. Dat ze bovengemiddeld scoren op heel veel dingen. Vraag aan 100 mensen met een rijbewijs maar eens of ze zichzelf een betere chauffeur vinden dan anderen. Het overgrote merendeel vindt van wel. Dat klopt dus niet. Er kunnen maar 50 mensen beter rijden dan de 50 mindere rijders. Dit geldt dus niet alleen voor autorijden. Het geldt ook voor een heleboel andere dingen in het leven.
Veel mensen denken ook dat ze veel beter scoren op karaktertrekken. Vooral de karaktertrekken die hoog in aanzien staan in onze maatschappij. Mensen denken dat ze slimmer, liever, knapper, enz. zijn dan anderen. Statistisch gezien geldt dat maar voor een kleine groep. Daarnaast scoren mensen hooguit goed op een paar eigenschappen, maar zelden op allemaal. De meesten van ons bevinden zich dus in de grijze middenmoot. Logisch dat dan al snel het beeld ontstaat dat je niet goed genoeg bent. Zeker als dat perfecte beeld op social media zo vaak wordt neergezet.
Als je dus graag bovengemiddeld wilt zijn, maar dat niet zo is, heb je een probleem. Sommige zullen dat accepteren zoals het is. De overgrote meerderheid accepteert dat niet en wordt kritisch naar zichzelf. Als je jezelf bekritiseerd ontbreekt het vaak aan nuance. Je bent hard naar jezelf. Er is niemand die tegen je kan zeggen, dat de waarheid toch net iets anders is. Het ontbreekt volledig aan sociale censuur om een balans in de discussie met jezelf te krijgen. Dit is geen goede situatie, omdat het gevaar bestaat dat je in een negatieve spiraal terecht komt. Je gaat je nog meer en vaker bekritiseren en negatief beoordelen.
Hoe werkt zelfcompassie vs opvoeding
Hoe werkt zelfcompassie. Grote kans dat iemand die kritisch naar zichzelf is, is opgegroeid bij kritische ouders. In je jeugd en je opvoeding kan dus al een prima voedingsbodem gelegd zijn. Je ouders zijn kritisch naar zichzelf en naar jou, waardoor jij je automatisch ook kritisch gaat gedragen. Extreme vormen hiervan zijn ouders die hun kind bijvoorbeeld graag topsporter zien worden. De kritiek van ouders naar zichzelf richt zich vervolgens op de kinderen. Die moeten beter zijn dan andere kinderen. Het zal dus niemand verbazen dat als je opgegroeid bent bij kritische ouders, je daar veel van meekrijgt. Zodra je volwassen bent ga je ook heel erg kritisch tegenover jezelf staan.
Maar niet alleen ouders hebben een grote invloed op jou. Denk aan opa en oma, je broer of zus, oom of tante. De houding van je familie kan je daar heel erg in beïnvloeden. Maar ook op school hebben docenten veel invloed op kinderen. Denk aan docenten die alleen oog hebben voor de beste leerlingen van de klas. De rest van de klas zal zich dat zeker aantrekken. Wat te denken van sportclubs waar de trainer kinderen aanspoort tot betere prestaties. Allemaal brandstof voor een kritische houding richting jouzelf.
Waardering
Een andere belangrijke oorzaak van veel zelfkritiek is gebrek aan waardering. Enerzijds heb je kritische ouders. Anderzijds heb je ouders die zelden of nooit een blijk van waardering geven aan hun kinderen. Beide hebben de potentie om bij kinderen een sterke vorm van zelfkritiek te ontwikkelen. Welk kind wil nu geen waardering van zijn/haar ouders horen. Gebrek aan waardering ondermijnt het vertrouwen in andere mensen. Onbewust is er de aanname dat je toch wel weer gekwetst zult worden. Daarnaast zorgt het dus voor een kritische houding naar jezelf. Je bent gaan geloven dat je inderdaad veel beter moet gaan presteren. Als er een gebrek aan waardering is geweest in je opvoeding, ga je dat zelf ook doen. Wellicht naar anderen, maar heel vaak ook naar jezelf. Het gaat je dus ontbreken aan zelfwaardering.
Gebrek aan waardering en een uiterst kritische houding van ouders hebben zo hun gevolgen. Allerlei niet altijd even goede eigenschappen kunnen zich hierdoor ontwikkelen. Denk aan:
- Door perfectionisme proberen kritiek te vermijden. Als ik de dingen maar perfect doe zal er niemand kritiek op me hebben. Natuurlijk hoef je dan ook geen kritiek op jezelf te hebben.
- Het ontwikkelen van een overdreven hoeveelheid zelfvertrouwen. Het lijkt zelfvertrouwen, maar het heeft een hele wankele basis.
- Verbaal geweld richting anderen. Door meteen de aanval te zoeken en anderen af te blaffen is de kans groot dat je geen kritiek krijgt. De ander durft al geen kritiek meer te geven.
- De overtreffende trap van verbaal geweld is natuurlijk fysiek geweld.
Compensatiegedrag
Woede geeft de mens vaak een gevoel van macht en overwicht. We kunnen een ander natuurlijk de mantel uitvegen. Echter onszelf de mantel uitvegen voor eigen falen kan natuurlijk ook prima. Zoals je je verheven kan voelen door andere aan te vallen en te kleineren. Kan je je natuurlijk ook verheven voelen boven je eigen zwakke kanten die je beoordeelt. Op die manier kan je toch weer wat eigenwaarde opbouwen. Genoeg ingrediënten dus voor een leven vol met zelfkritiek.
Iets vergelijkbaars geldt natuurlijk voor perfectionisme. Door de lat maar heel hoog te leggen versterk je je eigen superioriteit. Je gaat je beter voelen omdat je er zulke hoge maatstaven op na houdt. Waar de een dus kritisch op zichzelf is, zal een perfectionist dat niet doen. Door maar heel hoog te scoren hoef je niet kritisch te zijn en maskeer je gebrek aan eigenwaarde. Als het de perfectionist niet lukt, is de pijn veel heftiger.
Compensatiegedrag is vooral gericht op ik vs de rest. Daarmee houdt je dus nog prima de onderliggende oorzaken in stand. Overdreven zelfvertrouwen ontwikkelen is geen zachtheid voor jezelf. Het draait nog steeds om, als ik maar beter ben dan de ander. Perfectionisme is eenzelfde eigenschap. Het draait nog steeds om presteren. Als ik maar beter ben dan de rest. Diverse onderzoeken hebben al aangetoond dat je door zelfcompassie uiteindelijk meer bereikt dan door perfectionisme en overdreven zelfvertrouwen.
De oplossing is zelfcompassie
Door zelfcompassie doorbreek je dus het principe van ik versus de rest. Door zelfcompassie stel je je veel meer gelijkwaardig met de andere mensen. De onderlinge verbondenheid van onszelf met alle anderen komt daar veel meer in tot uiting. Eigenlijk erken je met zelfcompassie dat je feilbaar bent. Dat je verkeerde keuzes kunt maken en dat je daar spijt van kunt hebben. Belangrijker nog je bent niet de enige die dat doet. Dat doen we allemaal. Het schept verbondenheid met anderen waardoor je ook meer compassie naar andere mensen gaat voelen.
Gelukkig staan we er niet alleen voor. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Het erkennen aan jezelf dat je feilbaar bent. Daarnaast het erkennen dat andere feilbaar zijn schept een enorme band. Er zal een gevoel van saamhorigheid ontstaan. Die ontstaat simpelweg omdat iedereen meer compassie voor de ander zal ontwikkelen. Wat weer een direct gevolg is van meer zelfcompassie.
Uit alle internationale onderzoeken komt naar voeren dat zelfcompassie veel geestelijke problemen voorkomt. Mensen die meer compassie voor zichzelf hebben zijn gezonder. Ze hebben veel minder kans op stress, een depressie of burn-out. Dus minder zelfvertrouwen en perfectionisme, maar meer zelfcompassie. Zelfvertrouwen is op zichzelf geen slechte eigenschap. Zolang zelfcompassie en zelfvertrouwen hand in hand gaan, in balans zijn, is er niets aan de hand. Vaak zien we echter dat meer zelfvertrouwen, minder compassie met jezelf betekent.
Alles heeft een reden
De dingen in de wereld gaan zoals ze gaan. Het universum heeft daar altijd een hele goede reden voor. Soms komen tegenslagen op je pad zodat je er als mens, als ziel van kan leren. Dat gebeurt echt iedereen. Niemand blijft gevrijwaard van tegenslag. Als mensen zich eenmaal maar realiseren dat het volkomen normaal is om problemen te hebben en voor uitdagingen te staan. Vanaf dan kunnen ze zich een stuk makkelijker over de teleurstelling heen zetten dat ze geen ‘normale’ situatie hadden. Er heeft zich een stukje inzicht en mentale kracht in je gevormd. Die mentale kracht is niet ik-gericht. Die kracht is vooral wij-gericht. Het is een kracht om met teleurstellingen en tegenslagen om te kunnen gaan.
Door meer inzicht in waarom die zelfkritiek ontstaan is, wordt het probleem oplossen ook makkelijker. Lees ook deze blog over ‘wat is zelfcompassie’.
Boeken – Zelfcompassie:
Wil je nog meer lezen dan staan hieronder een aantal boeken die met zelfcompassie te maken hebben.
Zelfcompassie
